Corona virüsün pek çok viral enfeksiyonlarda olduğu gibi koku kaybına yol açtığı uzun bir süredir biliniyordu. Bu duruma neyin neden olduğu ise bir süredir bilim dünyasının merceğindeydi.
Science Alert’ın Sage Journal’da yayınlanan bilimsel araştırmaya dayandırdığı haberine göre, corona virüsün neden olduğu koku kaybı, diğer hastalıklardan farklı şekilde meydana geliyor.
Corona virüsün üst solunum yolunu kaplayan hücrelerin yüzeylerinde bulunan ACE2 isimli proteinlere bağlandığını biliyoruz. Yapılan son araştırmaya göre, ACE2 koku alma nöronlarını destekleyen hücrelerde tespit edildi.
Araştırmaya göre bu durum bu hücrelerin bulunduğu bölgenin şişmesine neden olduğundan koku alma duyusu kayboluyor. Şişlik geçtikten yani ACE2 etkisini kaybettikten sonra ise koku alma duyusu geri geliyor.
CORONA VİRÜS HAKKINDAKİ SORULARA BİLİMSEL YANITLAR
Dünyanın bir numaralı gündem maddesi corona virüs hakkında hâlen yanıtı merak edilen birçok soru var. Bilim insanları bir an önce bu sorulara yanıt bulmaya çalışıyor. İşte şu ana kadar bulunan bilimsel yanıtlar...
İŞTE CORONA VİRÜS RİSKİ EN YÜKSEK VE EN DÜŞÜK KAN GRUBU
Corona virüse yakalanmak ile kan grubu arasında bir bağ olup olmadığını belirlemek için başlatılan bilimsel araştırmanın sonuçları açıklandı.
Kaliforniya merkezli biyoteknoloji şirketi 23andMe’nin 750 bin kişiden alınan veriler ışında hazırladığı rapora göre, A en riskli kan grubu olarak belirlendi.
Financial Times’ta yer alan habere göre, virüse yakalanma oranı en düşük kan grubunun ise 0 olduğu ortaya çıktı. Bilim insanları son veriler ışığında kan grubunun Corona virüsün etkisinin dikkate alınması gerekeceği görüşünde.
Sürü bağışıklığı corona virüse karşı neden etkisiz?
Epidemiyolog Gideon Meyerowitz-Katz, Science Alert için kaleme aldığı yazıda sürü bağışıklığının corona virüse karşı neden etkisiz kaldığını açıkladı.
Geçtiğimiz haftalarda İngiltere’de ortaya atılan sürü bağışıklığı modeli ise İngiliz makamları tarafından dahi terk edilmişe benziyor. Zira uzmanlar sürü bağışıklığının iddia edildiği gibi salgına karşı bir koruyucu yöntem olmadığı görüşünde. Gideon Meyerowitz-Katz, Science Alert için kaleme aldığı yazıda salgının günlük olarak takip edilmesi gereken, pek çok değişkene bağlı ve öngörülemez yapısının olduğunun altını çiziyor.
Epidemiyolog Gideon Meyerowitz-Katz’a göre sürü bağışıklığı günümüz koşullarında korona virüs ile mücadelede bir opsiyon değil. Zira Katz’a göre aşı olmadan toplum bağışıklığından bahsetmek bilimsel olarak mümkün değil.
Bilindiği üzere henüz corona virüs için çalışmalar sürse de bir aşı geliştirişmiş değil. Geçtiğimiz haftalarda ABD'nin Washington eyaletinde klinik ortamda ilk aşı denemeleri başlamıştı.
Devam eden olan aşı testlerinin başarıyla sonuçlanması durumunda ilgili federal kurumlardan onay alabilmesi ve halkın kullanımına sunulabilmesi için yetkililer 12 ila 18 ay arasında bir süre öngörüyor.
Corona virüs nereden çıktı?
Yaygın görüş, virüsün yarasalardan yayıldığı yönünde. Ancak ne bu teori ne de insana bulaşmadan önce yarasadan pangolin gibi bir başka hayvana geçtiğine dair teoriler şu ana kadar teyit edilebildi.
Kesin olan şu ki bu hastalığa, hayvanlardan insanlara geçen bir virüs neden oluyor. Virüs, hayvanlarda bir dizi genetik mutasyondan geçiyor ve böylece insanlara bulaşabiliyor.
Nature dergisinde geçen ay yayımlana bir çalışma, yeni corona virüsün gen haritasının, yarasadaki corona virüsünkiyle yüzde 96 oranında aynı olduğunu ortaya koydu.
Araştırmacılar, virüsün laboratuvarda üretildiğini öne süren bazı komplo teorisyenlerinin iddialarının gerçek dışı olduğunu belirtiyor.
Corona virüsün ilk olarak Çin'in Hubey eyaletinin başkenti olan Vuhan'da hayvandan insana geçtiğine dair sağlam bulgular var.
Virüs havada ya da yüzeylerde ne kadar süre kalabiliyor?
Corona virüsler, solunum hastalıklarına neden oluyor. Virüs daha çok öksürük ya da hapşırıkla havaya yayılan damlacıklardan geçiyor.
Almanya'daki Federal Risk Değerlendirme Enstitüsü'ne (BfR) göre, yapılan laboratuvar testleri, "ciddi oranda yayıldığı" takdirde havada üç saat bulaşıcı şekilde kalabildiğini ortaya koyuyor. Bu süre; bakır yüzeylerde dört saate, karton yüzeyde 24 saate, plastik ya da paslanmaz çelik yüzeylerde ise üç güne kadar çıkabiliyor.
ABD Hastalıkları Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), yeni tip Corona virüsün (Covid-19) yüzeylerde, daha önce açıklanandan çok daha uzun süre yaşayabildiğine dikkati çekerek Japonya ve California'daki yolcu gemilerinde, tahliyeden 17 gün sonra bile kabinlerde virüsün izine rastlandığını bildirdi.
Virüs bazı yüzeylerde saatlerce hatta günlerce tutunabilse de zaman geçtikçe daha az bulaşıcı oluyor.
Neden henüz bir aşı yok?
Normal şartlarda, etkili ve güvenli bir aşı geliştirmek yıllar alır. Alman Araştırmacı İlaç Üreticileri Birliği'ne (vfA) göre, dünyada şu an corona virüs aşısı geliştirmek için yürütülen en az 47 proje var. Bilim insanları büyük bir baskı altında ve zamana karşı yarış hâlinde çalışıyor. Ancak buna rağmen piyasaya 2020 yılı içinde bir aşının çıkması mümkün görünmüyor. Zira resmi makamlarca onay alınması için elzem olan klinik çalışmalar zaman gerektiriyor.
Aşı bulunması için yürütülen çalışmalara ek olarak bazı araştırmacılar da kan serumundan elde edilen antikorlardan faydalanılan ve "pasif bağışıklık" adı verilen yöntem üzerinde çalışıyor.
Bu antikorlar, COVID-19'dan iyileşmiş kişilerden geliyor. Bu kişilerin kanında, virüsle savaşıp yenebilen antikorlar bulunuyor.
Söz konusu yöntem, "pasif bağışıklılık" olarak adlandırılıyor. Çünkü alıcı, bizzat antikor üretmiyor. Ödünç aldığı antikorlar ise yalnızca kısa süreli bir koruma sağlıyor. Sadece geleneksel bir aşı, corona virüse karşı uzun süreli koruma sağlar.
Evcil hayvanım da corona virüs kapabilir mi?
Evet. Bu yüzden İsviçre Federal Gıda Güvenliği ve Veterinerlik Dairesi (BLV) karantinadaki evcil hayvan sahiplerine, birlikte yaşadıkları bu hayvanlarla fazla temas kurmamaları için tavsiyede bulundu.
Ancak şu ana kadar bilindiği kadarıyla, kedi ve köpekler enfeksiyon belirtilerinin hiçbirini göstermiyor. Yani hastalanmıyorlar. Bu durum ise risk değerlendirmesini daha da zor kılıyor.
Alman Federal Risk Değerlendirme Enstitüsü'ne (BfR) göre, virüs kapan bir hayvanın teorik olarak bu virüsü soluma ve dışkı yoluyla havaya bulaştırıp yayabilir.
Corona virüsün çıkış noktasının da hayvanlar olduğunu unutmamak gerek.
Hamileyim. Bebeğim ya da ben tehdit altında mıyız?
Bilim insanlarının şu ana kadarki çalışmalarına göre, çocuklar corona virüs konusunda yüksek risk grubunda değil.
Bu, çocukların COVID-19 hastalığını genellikle hafif atlattığı anlamına geliyor. Yeni doğan bebeklerde corona virüs tespit edilen bazı vakalar yaşandı. Ancak virüsün gebelik döneminde mi, doğumda mı yoksa doğumdan sonra mı geçtiği bilinmiyor.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Almanya'daki Federal Sağlık Eğitimi Merkezi, hamilelerin daha büyük bir risk altında olduğuna dair bulgu olmadığını belirtti. Fakat yine de bu konuda bir güvence bulunmaması nedeniyle anne adaylarının virüse karşı her hâlükârda özel dikkat göstermesinde fayda var.
RAKAMLAR İLE CORONA VİRÜS (EN ÇOK HANGİ YAŞ GRUBUNU TEHDİT EDİYOR?)
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, corona virüs nedeniyle meydana gelen ölüm oranının yüzde 3.4 olduğunu duyurdu.
Ancak bu oran, yaş, cinsiyet, sağlık geçmişi gibi nedenlerle değişiklik gösterebiliyor.
İstatistiklere bakıldığında corona virüse karşı en yüksek ölüm oranı 80 yaş ve üzerindeki kişileri gösteriyor.
Bu yaş grubunda corona virüs kapanlardaki ölüm oranı yüzde 14.8. 70 - 79 yaşları arasındaki kişiler için bu oran yüzde 8 olarak açıklandı.
Dünya Sağlık Örgütü'nden alınan veriler üzerine oluşturulan rapora göre, bu oran 60 - 69 yaş grubu için yüzde 3.6, 50 - 59 yaş grubu için 1.3, 20 *29 yaş grubu için yüzde 04.
İstatistiklere bakıldığı zaman corona virüs nedeniyle ölüm oranın en az görüldüğü yaş grunu ise 10 -19 , 20 -29 ve 20- 39 yaş grupları.
Söz konusu rapora göre, bu yaş gruplarında corona virüs kapan ve bu nedenle hayatını kaybedenlerin oranı yüzde 0.2. Başka bir deyişle bu yaş gruplarında corona virüs kapan her 1000 kişiden 2'si hayatını kaybetti.
CORONA VİRÜS BELLİ IRKLARI MI HEDEF ALIYOR?
İstatistiksel bulgulara göre tüm ırklardaki bireylerin SARS-CoV-2'ye karşı eşit düzeyde kişisel korunması gerekiyor.
Dünya Sağlık Örgütü 27 Şubat 2020'de yaptığı açıklamada corona virüsün sınır tanımadığını, ırk ya da etnik köken ayırt etmediğini ve ülkelerin gelişmişlik düzeyi ile bir ilişkisi olmadığını belirtmişti.
CORONA VİRÜSÜN ERKEKLERE BULAŞMA RİSKİ DAHA MI FAZLA?
MERS ve SARS da olduğu gibi yeni tip corona virüsünün erkeklere bulaşma riski kadınlardan daha fazla.
Kadınların daha az etkilenmesinin nedeni yani viral enfeksiyonlara karşı duyarlılıklarının daha az olmasının; bağışıklıkta önemli bir rol oynayan X kromozomundan ve seks hormonlarından kaynaklandığı düşünülüyor.
Ancak geçtiğimiz günlerde Çin'de yapılan bu araştırma henüz dünyanın diğer bölgelerindeki bilim çevreleri tarafından test edilmedi.
Bazı uzmanlar Çin'de görülen kadın erkek arasındaki ölüm oranı farkının sigara kullanımına bağlı olabildiği iddiasında.
SİGARA İÇENLER İÇİN RİSK DAHA MI FAZLA?
Zira ülkede sigara kullanımı erkeklerde kadınlara oranla hayli yüksek. Uzmanlar sigara içenler için riskin yüksek olduğunu belirtiyor.
Uzmanlar ayrıca kronik böbrek, karaciğer hastalıkları olanlar, kanser tedavisi görenler için riskin daha yüksek olduğu uyarısında bulunuyor.
CORONA VİRÜSÜN BULAŞMA ORANI NE?
Corona virüs MERS ve SARS'tan daha hızlı bir yayılım gösteriyor. Corona virüsün yayılım katsayısının 2.2 ila 3.8 arasında değiştiği belirtiliyor.
HANGİ HASTALIKLAR CORONA VİRÜS ENFEKSİYONUNDA RİSKİ ARTIRIYOR?
Corona virüsten ölen kişilerin neredeyse tamamı, virüs bulaştığı sırada başka hastalıklara sahip insanlardan oluşuyor. Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ), Çin'de bu hastalığa yakalananlar üzerinde yaptığı bir analize göre, özellikle kalp damar hastalıkları, diyabet, yüksek tansiyon, kronik solunum yolu hastalıkları ve kanserden muzdarip olanlar yüksek risk altında.
ÇOCUKLAR NEDEN DAHA AZ TEHLİKE ALTINDA?
Yeni tip koronavirüste çocuklar sürpriz bir biçimde toplumun en zayıf gruplarından birini oluşturmuyor. Şu ana dek yaşanan ölüm vakalarında da hiç çocuk yok. Tabii ki virüs çocuklara da bulaşıyor ama onlarda ya bir hastalığa yol açmıyor ya da hastalığı çok hafif atlatıyorlar. Bunun sebebi henüz net bir biçimde anlaşılabilmiş değil. Bazı tıp uzmanlarına göre, bu durumun kökeninde küçük çocukların doğumla birlikte sahip olduğu "spesifik olmayan sistem" var.
Çocuğa, henüz anne karnında bir cenin iken, vücuduna girebilecek ilk mikroplara karşı kendi spesifik bağışıklık sistemi koruyucusu aktarılıyor. Bu aktarım doğumun ardından anne sütü üzerinden devam ediyor.
Doğuştan var olan bu koruma, akyuvarları oluşturan makrofajlardan ve doğal öldürücü hücrelerden meydana geliyor. Söz konusu akyuvarlar da mukoza ya da deri üzerinden vücuda giren mikroplara karşı saldırıya geçiyor. Bu pasif bağışıklık genelde çocuğu, kendi savunma sistemı oluşana dek koruyor.
Çocukların genelde 10 yaşına kadar kendi spesifik bağışıklık sistemi gelişmeye devam ediyor. Ardından da bu savunma sistemi, yeni mikroplara karşı hayat boyunca, öğrenmeye açık bir şekilde varlığını sürdürüyor.
'SÜPER BULAŞTIRICI' NE DEMEK?
Süper bulaştırıcı da son dönemde sıkça duymaya başladığımız bir tabir. Corona virüs'ün farkında olmadan İngiltere, Fransa ve İspanya’ya yayılmasına neden olan ‘süper bulaştırıcı’ olarak adlandırılan kişinin kimliği geçtiğimiz günlerde 53 yaşındaki Steve Walsh olarak açıklanmıştı.
Singapur’da 20-23 Ocak tarihlerinde bir konferansa katılan Steve Walsh daha sonra tatil yapmak için Fransız Alpleri'ne gitti. Kaldığı evde bulunan 11 kişiye de corona virüs bulaştıran Walsh, daha sonra Londra’ya geldi.
Yetkililer, uçakta 183 yolcu ve 6 uçuş görevlisi ile temas eden Steve Walsh’ın Londra’ya indiğinde hiçbir hastalık belirtisi göstermediğini açıkladı. corona virüs bulaşan hasta sayısının ve ölümlerin tüm dünyada artmaya başlamasıyla yerel halk sağlığı yetkilileriyle temasa geçen Steve Walsh'ın c orona virüs kaptığı tespit edildi.
İngiliz medyası, 2 hafta karantinada kalan Steve Walsh'ın tamamen tedavi edildiğini duyurdu. Fransız Alpleri'nde Walsh’un birlikte kaldığı 4 kişi ve bir çocuğun da testlerde corona virüs kaptığı tespit edildi.
Bu kişilerden birisinin İspanya’nın Majorca kentinde yaşadığı ve ailesine corona virüs bulaşmadığı ortaya çıktı. Böylece corona virüs Singapur’dan İngiltere, Fransa ve İspanya’ya bulaşmış oldu.
Son 20 yılda yapılan çalışmalar sonucunda her 5 kişiden bir kişi corona virüs tipi rahatsızlıkları daha hızlı bulaştırıyor. Steve Walsh örneğinde olduğu gibi 'süper bulaştırıcılar', temasa geçtiği kişilere corona virüs tipi rahatsızlıkları çoğunluktan daha hızlı bulaştırıyorlar.
Bu kişilerin nasıl daha hızlı hastalık bulaştırdıkları ve tespit edilebilecekleri henüz bilinmiyor.
Corona virüs hamilelikte anneden bebeğe bulaşır mı?
"Corona virüs hamilelikte anneden bebeğe bulaşır mı?" sorusu yanıt buldu. İngiltere'nin önde gelen bilim kuruluşlarından Royal College of Obstetricians and Gynaecologists COVID-19 ile ilgili bir rapor yayınladı.
Daily Mail gazetesi tarafından derlenen rapora göre, anne karnındaki bebeğin corona virüs kapabileceğine dair bir kanıtın bulunmadığı bilgisinin altı çizildi.
Aynı raporda corona virüs kapan annelerin bebeklerini emzirebileceği, virüsün bu yolla bebeğe geçtiğiniz gösteren bir bulgunun bulunmadığı belirtildi.
